Aylardan ocaktı. Katmandu’da iki haftalık gezimizi tamamlamış, her ne yolla olursa olsun Tibet’e geçebilmenin olasılıklarını araştırmaya başlamıştık. Çocukluğumdan beri düşlediğim gizemli masal ülkesi, elimi uzatsam dokunabilecekmişim gibi duyumsadığım Shangri La, Everest’in eteklerinden bana sesleniyordu: ‘Erteleme, bir kez daha şansın olmayabilir.’ Bu zorlu bir yolculuktu, hem coğrafya koşulları açısından, hem de bürokratik engeller nedeniyle...

Ama beni bunlardan daha çok endişelendiren, çetin doğa koşullarıyla baş edebilme sınavından çok, aradığım Tibet’i bulamamak, yani geç kalmış olmaktı...

Yılın bu zamanında, Katmandu’dan Lhasa’ya karayoluyla gitmek pek de akıllıca değil, ancak uçak seferlerine kışın ara verildiğinden başka bir seçenek yoktu. Yerel bir seyahat şirketi aracılığıyla Çin yönetimindeki ‘Tibet Özerk Bölgesi’ vizelerimiz alındı. Grup vizesi şart, münferit ziyaretçiler kabul edilmiyor, ancak iki kişi bir grup sayılabiliyor!

Kalış süremiz en fazla 15 gün ile sınırlı ve ancak Çin Hükümeti’nin lisans verdiği bir rehber eşliğinde mümkün.

Bu serüvene atılırken, karşılaşabileceğimiz bürokratik zorlukları biliyorduk. Örneğin, çantanızda bulunabilecek bir Dalay Lama fotoğrafı ülkeye girişinize engel çıkartabilir. Bunun ötesinde yüksek geçitlerde irtifadan dolayı akut solunum yetmezliği gibi ciddi sağlık sorunları yaşayabileceğimizden de haberdardık.

Ancak, hiçbiri Tibet’ten vazgeçecek kadar önemli değildi. Beni endişelendiren, dünyanın bu zorlu coğrafyasındaki çetin doğa koşullarıyla baş edebilme sınavından çok, aradığım Tibet’i bulamamak, yani geç kalmış olmaktı...

Katmandu’dan Lhasa’ya 950 kilometrelik yolu dört günde katedebildik. 20 yıllık, iç ısıtması bile çalışmayan eski bir ciple stabilize, taşlı, buzlu yollarda ağır ağır ilerleyerek. Her zamanki gibi öngörülerim birer birer gerçekleşti. Daha sınırdan geçerken, Çin bürokrasisiyle tanıştık. Pasaport kontrolü için sıramızı bekliyorduk ki gümrük görevlilerinin toplantıda olduğunu öğrendik. Birkaç saat bekledikten sonra ise mesai saati dolmuştu, çaresiz geceyi sınır kasabası Zhangmu’da (2300 m) geçirdik. Ertesi gün erkenden yola koyulduk, 200 kilometre gitmiştik ki, aracın motoru aniden durdu. Bu sefer de Tibetli şoförün azizliğine uğramıştık. Gece pavyonda eğlenceye dalmış depoyu doldurmayı unutmuştu.

Kaybettiğimiz zamanı kazanmak için hiç durmadan yükseldik, amacımız karanlık basmadan Everest’e güneyden bakan 4300 metredeki Tingri’ye varabilmekti. Önce 4000 metredeki Nyalam kasabasına, oradan da 5200 metredeki Lalung La geçidine ulaştık. Manzara nefes kesecek güzellikteydi. Ani yükseliş beni çarpmıştı. Bu tür durumlarda hemen daha düşük irtifaya inmeniz gerekiyor. Biz de öyle yaptık ve yola devam ederek Chushar’daki (3600 m) hana vardık.

YAŞAYAN ÇATALHÖYÜKLER

Sabah gözlerimi açtığımda, yeniden doğmuş gibiydim. Lhasa’ya yaklaşırken zinde ve yüksekliğe tamamen alışmış hale gelmiştim. Yol boyunca onlarca köyün içinden geçtik. Mimarisi, duvar boyamalarıyla, her biri sanki yaşayan bir Çatalhöyük idi. Son gece, Tibet’in ikinci büyük şehri olan Shigatze’de konakladık. Zhashenlunbu Tapınağı’nda altından yapılmış 27 metre boyundaki gülümseyen Buda heykeli göz kamaştırıyordu.

Lhasa’ya yaklaştıkça toprak yol çok şeritli otoyola dönüştü. Şehre girer girmez önce Potala Sarayı karşıladı bizi. Hayal ettiğimden çok daha etkileyiciydi. Ancak hemen sonra bir tabur Çinli asker belirdi. Üzerlerinde emanetmiş gibi duran üniformalarıyla geçit törenine hazırlanıyorlardı. Hemen sonra anladım ki korktuğum başıma gelmişti. Geç kalmıştım.

O gece karmaşık duygularla geçti. Sabahı zor ettim. Eski Lhasa’yı bulmak için sabırsızlanıyordum. Sokağa kendimi attığımda ellerinde dua çarklarıyla hızlı hızlı yürüyen kadınları takip etmeye başladım. Dar sokaklardan geçtikçe Çin maskesi yavaş yavaş indi. Tibet Budizminin doğduğu bu tapınak-şehirde, zaman durmuş gibiydi. Çinlilerin 1949 senesinde işgal ettikleri bu kutsal topraklardan Budizmi yok etme politikası geri tepmişti. Çünkü Tibetliler, bu zor dönemde Budizm ve sürgündeki liderleri Dalay Lama’ya daha sıkı sarılarak kültürlerini korumayı başarmışlardı.

TİBET’İN DALAY LAMA’SI

‘Ben sade bir insanım, Budist keşişi olmayı seçmiş bir Tibetliyim.’ O kendini böyle tanımlasa da beş milyon Tibetli için, ‘Dalay Lama’ tanrısal bir kimlik. Ataları Bodhisattava’nın 14. reenkarnasyonu olduğuna inanılıyor. Yaşayan bir tanrı-kral ve baba figürü.

Otobiyografisinde unvanının açılımını şöyle anlatıyor: ‘Lama kelimesi Tibet dilinde eğitmen, öğreten, bilge kimseler için kullanılır. Hint dilindeki ‘Guru’ ile eşanlamlıdır. Dalay, Moğol dilinde bir sözcük ve ‘engin deniz’ anlamına gelir. Dalay Lama unvanı ise ‘engin bilgeliği’ simgeler.’

Dalay Lama, henüz üç yaşını doldurmamışken, kıdemli keşişlerden oluşan bir ekip tarafından yaşadığı Takser köyünden alınıp Lhasa’ya getirilir. Burada, uzun yıllar sürecek olan Budizm eğitimine başlar. Kızıl Ordu 1949‘da Tibet’i işgal ettiğinde 14 yaşındadır. Çin, Kültür Devrimi olarak adlandırdığı bu dönemde, Budizmin etkisini azaltmak amacıyla yüzlerce tarihi manastırı yıkar, kutsal merkezi yok eder. Kadın, erkek binlerce keşiş, değişik cezalara çarptırılır, sürgün edilir.

Dalay Lama, 1959 senesinde artan politik baskılar ve suikast tehlikesi nedeniyle Hindistan’a sığınmak zorunda kalır. O günden bu yana dünyayı dolaşarak konferanslar vermekte, ülkesinde yaşadıkları yıkımı anlatmakta ve insanları sağduyulu olmaya çağırırken devleşen Çin ekonomisi karşısında Tibet kültürünü yaşatma mücadelesinde herkesi elbirliğine davet etmektedir. 1965 senesinde ‘Özerk Bölge’ ilan edilen Tibet’i, Tibetlilerin yönetmesi gerektiğini savunur. Batı’da pek çok sivil toplum örgütünün desteğini kazanır.

1989’da dünya barışına katkılarından dolayı Nobel Barış Ödülü’ne layık görülen sempatik liderin en ateşli savunucuları arasında, Richard Gere ve Harrison Ford gibi tanınmış isimler de bulunmaktadır.